رشد شخصی

اختلال شخصیت مرزی نوعی اختلال سلامت روان است که بر نحوه تفکر و احساس شما نسبت به خود و دیگران تاثیر می گذارد و باعث اختلال عملکرد در زندگی روزمره می شود. این اختلال شامل مسائل مربوط به تصویر ذهنی فرد، مشکل در مدیریت احساسات و رفتار و الگویی از روابط ناپایدار است.

اختلال شخصیت مرزی (BPD) شرایطی است که با مشکلاتی در تنظیم احساسات ایجاد می شود. این بدان معنی است که افرادی که BPD را تجربه می کنند احساسات شدیدی را برای مدت طولانی تجربه می کنند و بازگشت به حالت پایدار هیجانی پس از یک رویداد تحریک عاطفی برای آنها سخت است.

در اختلال شخصیت مرزی، فرد از ترک شدن و یا بی ثباتی ترس زیادی دارد و ممکن است در تحمل تنها بودن نیز مشکل داشته باشد. با این وجود عصبانیت شدید و نامناسب، بی انگیزگی و تغییر مکرر خلق و خوی ممکن است موجب فاصله دیگران از شما شود، حتی اگر تمایل به روابط دوست داشتنی و ماندگار داشته باشید.

اختلال شخصیت مرزی می تواند منجر به تکانشگری، خودپنداره ضعیف، روابط متزلزل و واکنش های شدید عاطفی به عوامل استرس زا شود. مقابله با خود تنظیمی نیز می تواند منجر به رفتارهای خطرناکی مانند خود آزاری (به عنوان مثال خود جرحی) شود.

اختلال شخصیت مرزی معمولاً در اوایل بزرگسالی شروع می شود. به نظر می رسد این وضعیت در اوایل بزرگسالی شدید تر شده و به تدریج با افزایش سن بهبود یابد.

اگر شما نیز اختلال شخصیت مرزی دارید، ناامید نشوید. بسیاری از مبتلایان به این اختلال با گذشت زمان با درمان بهتر می شوند و می توانند نحوه زندگی رضایت بخشی را یاد بگیرند.

افراد مبتلا به BPD نوسانات گسترده ای را تجربه می کنند و احساس بی ثبات و ناامنی زیادی دارند.

علائم اختلال شخصیت مرزی

این اختلال بر نحوه احساس شما نسبت به خودتان، نحوه ارتباط شما با دیگران و نحوه رفتارتان تأثیر می گذارد. علائم و نشانه های این اختلال شامل موارد زیر است:

_ فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی احتمالا ترس شدید از ترک شدن، دارد و حتی اقدامات جدی برای جلوگیری از جدایی و یا تصویر آن جدایی انجام می دهد.

_ این فرد ممکن است الگویی از روابط شدیدا ناپایدار، داشته باشد برای مثال در یک لحظه تصویری ایده آل از فردی داشته باشد و سپس ناگهان تغییر عقیده دهد و تصور کند که شخص به اندازه کافی به او اهمیت نمی دهد و یا انسان بی رحمی است.

_ تغییرات سریعی در هویت و تصویر فرد از خودش اتفاق می افتد که شامل تغییر اهداف و ارزش های او می شود، و خود به گونه ای تصور می کند که انگار اصلا وجود ندارد و یا بد است.

_ دوره های پارانویا ناشی از استرس و از دست دادن تماس با واقعیت، از چند دقیقه تا چند ساعت در چنین فردی ادامه دارد.

_ رفتار تکانشی و پرخطر مانند قمار، رانندگی بی پروا، رابطه جنسی ناامن، پرخوری و یا سوء مصرف مواد مخدر، و خراب کردن یک موفقیت با ترک ناگهانی یک کار خوب یا پایان دادن به یک رابطه مثبت در این افراد مشاهده می شود

_ دوره های خلق و خوی شدیدا افسرده، تحریک پذیری یا اضطراب که از چند ساعت تا چند روز به طول می انجامد.

_ احساس خستگی مزمن

_ رفتار تهدیدآمیز و خودکشی یا آسیب به خود و خود جرحی، اغلب در پاسخ به ترس از جدایی رخ می دهند.

_ نوسانات گسترده ای در خلق فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اتفاق می افتد که از چند ساعت تا چند روز به طول می انجامد و می تواند شامل محتوای خوشبختی زیاد، تحریک پذیری، شرم یا اضطراب باشد.

_ احساس پوچی مداوم

_ عصبانیت نامناسب و شدید، مانند از دست دادن و تغییر مکرر خلق و خوی، طعنه گزنده و یا تلخ و یا نزاع جسمی.

_ احساسات تجزیه ای مانند جدا شدن از افکار و احساس هویت متفاوت و یا افکار پارانوئید مرتبط با استرس. موارد شدید استرس همچنین می تواند به موارد سایکوتیک منجر شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

اگر می دانید که هر یک از علائم یا نشانه های فوق را دارید، با پزشک و یا یک روانشناس صحبت کنید.

اگر افکار خودکشی دارید:

اگر خیالات یا تصاویر ذهنی در مورد صدمه زدن به خودتان و یا افکار خودکشی و خود جرحی دارید، با انجام یکی از این اقدامات فوراً کمک بگیرید:

_ بلافاصله با شماره صدای مشاور ۱۴۸۰، و یا اورژانس شهری ۱۱۵ و یا اورژانس روانپزشکی تهران به شماره ۴۴۵۰۸۲۰۰ تماس بگیرید.

_ با شماره تلفن اورژانس اجتماعی تماس بگیرید. در اورژانس اجتماعی ( وابسته به سازمان بهزیستی ایران) خط تلفن سه رقمی ۱۲۳ در جهت اورژانس های اجتماعی که خودکشی نیز بخشی از آنها است به صورت ۲۴ ساعته به ارائه خدمات می پردازد.

_ با روانشناس، پزشک یا سایر ارائه دهندگان خدمات بهداشتی تماس بگیرید.

_ با یک دوست نزدیک، آشنا قابل اعتماد یا همکار تماس بگیرید و درخواست کمک کنید.

_ اگر در انجمنی عضو هستید با شخصی از اعضای آن تماس بگیرید.

اگر علایم و نشانه های فوق را در یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود مشاهده کردید، در مورد مراجعه به پزشک یا روانشناس با آن شخص صحبت کنید. اما شما نمی توانید کسی را مجبور به دریافت کمک کنید. اگر رابطه شما با آن شخص موجب ایجاد استرس قابل توجهی برای شما می شود، ممکن است مراجعه خودتان به یک درمانگر مفید باشد.

علل اختلال شخصیت مرزی

مانند سایر اختلالات سلامت روان، علل اختلال شخصیت مرزی کاملاً مشخص نشده است. علاوه بر عوامل محیطی، مانند سابقه کودک آزاری و غفلت، اختلال شخصیت مرزی ممکن است به علت یکی از مواردی که در ادامه ذکر می کنیم مرتبط باشد:

۱- ژنتیک

برخی مطالعات درباره دوقلوهای همسان و ناهمسان و خانواده ها حاکی از آن است که اختلالات شخصیتی ممکن است به ارث برده شود و یا به شدت با سایر اختلالات سلامت روان در بین اعضای خانواده همراه باشد. در حالی که هیچ ژن یا مشخصات خاصی از ژنی مستقیماً باعث ابتلا به اختلال شخصیت مرزی نمی شود، تحقیقات نشان می دهد افرادی که دارای رابطه نزدیک خانوادگی با افراد مبتلا به این اختلال هستند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا باشند.

۲- ناهنجاری های مغزی

برخی تحقیقات آسیب به مناطق خاصی از مغز که در تنظیم احساسات، تکانشگری و پرخاشگری درگیر هستند را نشان داده اند. علاوه بر این، برخی مواد شیمیایی مغز که به تنظیم خلق و خو کمک می کنند، مانند سروتونین، ممکن است به درستی کار نکنند و یا تولید نشوند.

سیستم تنظیم عواطف ممکن است در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی متفاوت باشد، و نشان می دهد که برای برخی از علائم مبنای عصبی وجود دارد. به طور خاص، بخش هایی از مغز که احساسات و تصمیم گیری را کنترل می کنند ممکن است با یکدیگر ارتباط بهینه نداشته باشند.

عوامل خطرساز اختلال شخصیت مرزی

برخی از عوامل مرتبط با رشد شخصیت می توانند خطر بروز اختلال شخصیت مرزی را افزایش دهند. این موارد عبارتند از:

۱- استعداد ارثی

ممکن است در شرایطی که بستگان نزدیک مانند مادر، پدر، برادر یا خواهر شما دارای این اختلال و یا اختلال مشابه باشند، در معرض خطر بیشتری قرار گیرید.

۱- کودکی استرس زا

بسیاری از مبتلایان به این اختلال در دوران کودکی مورد آزار جنسی یا جسمی قرار می گیرند و مورد بی توجهی قرار می گیرند. برخی از افراد هنگام کودکی از والدین یا مراقبان نزدیک خود جدا شده اند و یا گم شده اند و یا آنها را به جهت سوء مصرف مواد یا سایر مشکلات سلامت روان از دست داده اند. برخی دیگر در معرض درگیری خصمانه و روابط خانوادگی ناپایدار بوده اند.

عوارض اختلال شخصیت مرزی

این اختلال می تواند به بسیاری از مناطق زندگی شما آسیب برساند. و بر روابط صمیمی، شغل، تحصیل، فعالیت های اجتماعی و تصویر شما از خودتان تاثیر منفی بگذارد، در نتیجه:

_ تغییرات مکرر شغلی و از دست دادن سرمایه خود

_ عدم توانایی ادامه تحصیل و نیما کاره ماندن دوره آموزشی

_ بروز مسائل حقوقی مانند زندان

_ روابط پر از درگیری، استرس زناشویی یا طلاق

_ آسیب زدن به خود مانند بریدن عضوی از بدن

_ بستری شدن مکرر در بیمارستان

_ دخالت در روابط ناهنجار و سوءاستفاده دیگران از فرد مبتلا

_ حاملگی های غیرمترقبه، عفونت های مقاربتی، تصادفات وسایل نقلیه موتوری و درگیری جسمی به دلیل رفتارهای تکانشی خطرناک

_ اقدام به خودکشی

علاوه بر این شما ممکن است اختلالات سلامت روان دیگری نیز داشته باشید، مانند:

_ افسردگی

_ سوء مصرف مواد یا الکل

_ اختلالات اضطرابی

_ اختلالات اشتها

_ اختلال دو قطبی

_ اختلال استرس پس از ضربه (PTSD)

_ اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD)

_ سایر اختلالات شخصیتی

تشخیص اختلال شخصیت مرزی

هیچ آزمایش پزشکی قطعی برای تشخیص اختلال مرزی وجود ندارد و تشخیص بر اساس یک علامت یا علائم خاص انجام نمی شود. اختلال مرزی به دنبال مصاحبه بالینی کامل که توسط پزشکان انجام می شود، بررسی ارزیابی های پزشکی قبلی و در صورت لزوم مصاحبه با دوستان و خانواده، توسط یک روانشناس بالینی تشخیص داده می شود.

اهداف درمانی اختلال شخصیت مرزی

در گذشته، بسیاری از پزشکان بر این باور بودند که BPD غیرقابل درمان است. از آنجا که دانشمندان بینش بیشتری در مورد این اختلال به دست آورده اند، رویکردهای جدید درمانی به بسیاری از افراد کمک کرده است تا در بعضی موارد بدون استفاده از دارو، بهبودی ماندگار از BPD را تجربه کنند.

نتایج می تواند متفاوت باشد، درحالی که برخی بهتر از سایرین جواب می دهند. اما در بیشتر موارد، با درمان آگاهانه و فردی، BPD می تواند به همان روش دیابت یا سایر بیماری های مزمن کنترل شود. ممکن است این بیماری از بین نرود، اما می تواند به شکلی مدیریت شود که کیفیت زندگی بهتری را برای شما فراهم کند.

درمان اختلال شخصیت مرزی

یک برنامه درمانی موثر باید ترجیحات شما را شامل شود و در عین حال به شرایط موجود دیگری که ممکن است داشته باشید نیز توجه شود. نمونه هایی از گزینه های درمانی شامل روان درمانی، دارو درمانی و گروه درمانی، و گروه حمایتی همسالان و خانواده می شود.

هدف اصلی درمان این است که فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به طور فزاینده برنامه درمانی خود را هدایت کند، زیرا یاد می گیرد چه چیزی موثر است و چه گزینه ای مفید نیست.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی که در برنامه های جامع درمانی شرکت می کنند، نتایج بلند مدت خوبی را گزارش کرده اند. اکثر آنها بهترین نتیجه را با استفاده از ترکیبی از روان درمانی، حمایت همسالان و خانواده و دارو درمانی برای رفع علائم خود کسب کرده اند. افراد مبتلا به BPD معمولاً شرایط دیگری دارند که برنامه درمانی آنها نیز باید به این موارد بپردازد.

قبل از شروع درمان می توانید با تیم درمانی خود صحبت کنید تا خطرات و مزایای هر یک از این دوره های درمانی و همچنین نحوه عملکرد آنها با یکدیگر را بشناسید.

روان درمانی

روان درمانی به عنوان هدف اصلی برای درمان اختلال شخصیت مرزی در نظر گرفته می شود زیرا هدف آن رفع اختلال در تنظیم عواطف است. ویژگی بارز درمان، مدیریت تنظیم عواطف با یادگیری مهارت های مقابله ای، بینش و پذیرش است. انواع مختلف روان درمانی که برای درمان این اختلال موثر اند عبارتند از:

۱- رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)

این درمان بر آموزش مهارت های مقابله ای برای مقابله با خواست های معکوس، تنظیم عواطف و بهبود روابط متمرکز است. DBT با مشارکت فردی و گروهی، تکنیک های ذهن آگاهی مانند مدیتیشن، تنفس تنظیم شده و آرامش بخش فرد را درمان می کند. تحقیقات نشان می دهند که رفتاردرمانی دیالکتیکی در کاهش رفتارهای خودکشی، بستری در بیمارستان، ترک تحصیل، سوء مصرف مواد، عصبانیت و مشکلات بین فردی موثر است.

۲- درمان شناختی رفتاری (CBT)

این درمان به برطرف کردن تفکر منفی و رفتارهای مرتبط با اختلال شخصیت مرزی کمک می کند. هدف از این درمان شناخت افکار منفی و یادگیری راهکارهای مقابله موثر است.

۳- درمان مبتنی بر ذهنیت (MBT)

این درمان به مردم می آموزد که چگونه از وضعیت درونی خود آگاه شوند و چگونه می توانند همدلی خود را برای درک تجربیات افراد پرورش دهند. این روش درمانی همچنین برای کشف احساسات و ایجاد توضیحات جایگزین برای تعامل منفی با دیگران استفاده می شود.

۴- درمان مبتنی بر طرحواره (SFT)

این درمان با هدف شناسایی و تغییر الگوهای تفکر و رفتار عمیق در ارتباط با گذشته ما (معمولاً آنهایی که برای بقای عاطفی به آنها وابسته  ایم) صورت می گیرد.

۵- درمان با محوریت انتقال (TFT)

این درمان با هدف جلوگیری از احساسات منفی در مورد تجربیات گذشته و انتقال افراد به تجربیات فعلی انجام می شود.

۶- آموزش سیستم ها برای پیش بینی عاطفی و حل مسئله (STEPPS)

این درمان یک برنامه آموزشی ۲۰ هفته ای مبتنی بر کتابچه راهنمای است که به افراد مبتلا به BPD کمک می کند تا رفتارها و احساسات مرتبط با تشخیص خود را شناسایی کنند و به آنها مهارت لازم برای تغییر رفتارها و مدیریت احساسات را می دهد.

دارودرمانی

هیچ داروی مفردی طراحی نشده است که به طور خاص علائم اصلی اختلال شخصیت مرزی را درمان کند. داروها می توانند در درمان برخی علائم مرتبط با BPD مانند افسردگی و اضطراب مفید باشند. همچنین می توان از آنها برای افزایش توانایی شخص در روان درمانی استفاده کرد.

_ داروهای ضد افسردگی، از جمله مهارکننده های انتخابی سروتونین (SSRI) که معمولاً در درمان خط اول مورد استفاده قرار می گیرد.

_ دارو های ضد روانپریشی، مانند Zyprexa (olanzapine) که به دلیل کاهش تحریک پذیری، خصومت و علائم روان پریشی BPD شناخته می شود.

_ تثبیت کنندگان خلق، از جمله Topamax (توپیرامات)، Lamictal (لاموتریژین)، و Depakote (والپروات سمی سدیم) که ممکن است در درمان پرخاشگری BPD مفید باشد.

_ داروهای ضد اضطراب از جمله آتیوان (لورازپام)، کلونوپین (کلونازپام)، زاناکس (آلپرازولام) و والیوم (دیازپام)

سطح مراقبت

در حالی که بیشتر افراد می توانند در طول درمان ( بیمار سرپایی) در جامعه زندگی کنند، اما مراقبت های سطح بالاتری در مواقعی که نیاز به حمایت بالینی فشرده تر باشد ممکن است مفید باشد. به عنوان مثال، یک واحد بستری در بیمارستان می تواند برای فرد مبتلا به BPD که خودکشی کرده است، یک محیط امن را فراهم کند.

در چارچوب رفتاردرمانی دیالکتیکی، هدف معمولاً یادگیری مهارت های مقابله ای در اجتماع است. این امر در مورد بیمار های بستری سازماندهی نشده است. اگرچه، برخی از امکانات که برنامه DBT در مورد بیماران بستری وجود دارد، این الگویی است که شما در خانه می خوابید و در طول روز در آن جلسه درمانی شرکت می کنید. تعیین سطح مراقبت از شما قبل از شرکت در معالجه (و در طول مدت درمان) مهم است.

مقابله با اختلال شخصیت مرزی می تواند بسیار چالش برانگیز باشد. اما اگر شما، به عنوان یکی از اعضای خانواده یا یک دوست در تلاش برای بهبود فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی هستید، به انجام این روند کمک می کنید.

به خودتان کمک کنید

اگرچه ممکن است تشخیص داده باشید که رفتارهای شما مخرب است، اما هنوز هم ممکن است کنترل آنها برای شما دشوار باشد. درمان موثر می تواند به شما کمک کند. در اینجا چند روش دیگر برای کمک به مدیریت شرایط شما آورده شده است:

با دیگران در ارتباط باشید

از تجارب و پشتیبانی عاطفی افرادی که به BPD مبتلا بودند استفاده کنید. به اشتراک گذاشتن افکار، ترس ها و سوالات خود با افرادی که همان شرایط را دارند، مفید است. از گروه های آنلاین در برنامه های شبکه اجتماعی برای ارتباط با این افراد و گفتگو استفاده کنید.

مراقب بدن خود باشید

غذاهای مناسب بخورید و ورزش کنید. برای تسکین استرس، فعالیت هایی مانند مراقبه، یوگا یا تای چی را امتحان کنید.

_ از مصرف مواد مخدر و الکل خودداری کنید. این مواد می توانند تعادل عاطفی را مختل کرده و با داروها در تداخل باشند.

کمک به یک عضو خانواده یا یک دوست مبتلا به اختلال شخصیت مرزی

حمایت خانواده و دوستان در درمان اختلال شخصیت مرزی بسیار مهم است، زیرا بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری ممکن است از رابطه و افراد کناره‌گیری کنند، حتی در شرایطی که بیشتر به آنها احتیاج دارند.

۱- به دنبال علائم هشدار دهنده باشید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب تجربه سوء استفاده های جنسی یا سوءمصرف مواد دارند و در دعوا و بحث و گفتگو رفتارهای تکانشی ارائه می دهد. اگر دوست شما تجربه این موارد را دارد، درباره این رفتار ها با آنها صحبت کنید تا بتوانند علائم را زود تشخیص دهید.

۲- طی روند درمان را تشویق کنید

خانواده و دوستان می توانند فرد مبتلا را برای شروع و ادامه روند درمان مناسب برای این بیماری ترغیب کنند.

۳- درمان را درک کنید

اگر دوست شما در یک رویکرد مبتنی بر مهارت مانند DBT قرار دارد، زبان این روش درمانی را یاد بگیرید و از آن برای کمک به پشتیبانی از او استفاده کنید.

۴- صادقانه و با مهربانی صحبت کنید

دوست و یا عضو خانواده خود را به دلیل عدم کنترل خود یا انتخاب های بد مسخره نکنید. درعوض، پیشنهادات خاصی را برای کمک به او ارائه کنید. به این فرد بگویید که به او اهمیت می دهید و بپرسید که چه احساسی دارند.

۵- با آرامش واکنش نشان دهید

حتی اگر یکی از اعضای خانواده یا دوست شما در معرض بحران جدی باشد، باید آرامش خود را حفظ کنید. به او گوش دهید و آنها را درک کنید، سپس قدم بعدی را برای کمک بردارید.

نتیجه گیری:

آیا اختلال شخصیت مرزی قابل درمان است؟

اگر به دنبال رفع سریع علایم و بهبود کامل اختلال شخصیت مرزی در مدت زمانی کوتاه به دنبال درمان می رود، ناامید خواهید شد. درمان اختلال شخصیت مرزی در کوتاه مدت کاری دشوار است، اما درمان این اختلال امکان پذیر است.

با درمان علائم BPD را می توان به طور موثر مدیریت، کنترل کرد و در نهایت شدت آن را کاهش داد، یا به طور کامل از بین برد. تعهد محکم به بهبودی برای مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی کاملاً حیاتی است، که در صورت وفاداری به فرایند درمانی خود می توانند سلامتی پایدار پیدا کنند و در برابر هرگونه عود بیماری و علایم در امان بمانند.